منوی اصلی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»؛ نیاز به چوب و فرآورده های حاصل از آن به ویژه طی سالیان اخیر و با افزایش رو به رشد جمعیت، منجر به استحصال بی رویه درختان جنگلی و قرار گرفتن آنها در معرض خطر نابودی شده است.

مساحت جنگل های جهان در حدود 4 میلیارد هکتار برآورد شده که یک سوم خشکی های زمین را در بر می گیرد. سرانه جنگل در کشورمان یـک سـوم سـرانه جهـانی اسـت (0.2 در مقابل 0.6 هکتار)، از این رو ایران جزو کشورهای با پوشش کم جنگل محسوب می شـود. با توجه به گسترش لجام گسیخته جوامع بشری و نیاز آنها به تمامی عوامل و ابزار پیشـرفت تمـدن، از قبیل صنعت و تکنولوژی، می توان به اهمیت فوق العاده درختـان جنگلی و نیاز به حفاظت، حراست و تکثیر هر چه بیشتر آنان برای پایداری اکوسیستم های جنگلی و نیز توسعه باغات با کاربری تجاری پی برد. با توجه به حقایق مطرح شده، از سال 1395 تاکنون طرح توقف بهره برداری صنعتی از جنگل های طبیعی شمال کشور آغاز و روی آوری به زراعت چوب جایگزین استحصال بی رویه درختان جنگلی شده است. برای دستیابی به این هدف درختان صنوبر مد نظر قرار گرفته اند.

جنس صنوبر یا Populus از خانواده بیدسانان بوده که به 5 رده جداگانه شامل تورانگا، لوسه، ایگروس، تاکاهاما و لوکوئید تقسیم می شود. نام علمی این جنس از نام لاتین Popular و به معنای درخت عمومی است. درختان صنوبر از درختان سریع الرشدی بوده که دارای گونه و ارقام متعددی هستند. چوب صنوبر سبک و الیاف آن کم و بیش طویل است.

صنوبرها گونه هایی آبدوست به شمار می روند که از بین گونه های مختلف آن، سپیدار و شالک از متداول ترین گونه های مورد کشت در ایران هستند. گونه پده از گونه های صنوبر بومی ایران بوده و دو گونه deltoids و euroamericana از ارقام اصلاح شده وارداتی به شمار رفته که در کشورمان مورد کشت قرار می گیرند.

از میان درختان مناسب جهت استحصال چوب، صنوبرها به دلیل خصوصیات ممتازی که دارند همـواره در میان تولیـد کننـدگان چـوب جایگـاه ویـژه ای داشـته انـد. صنوبرها ازجمله درختان تند رشدی هستند که در سال های اخیر زراعت و کشت آنها برای تأمین نیاز چوبی و کـاهش تخریــب و نــابودی جنگــل هــای طبیعــی در طــرح هــای جنگل کاری رواج یافته است.

مستعدترین مناطق ایران به منظور صنوبرکاری شامل نواحی شـمالی کشور به ویژه جلگـه هـای گـیلان، مازنـدران و گلسـتان و همچنین شمال غربی و غرب کشور شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه می شود.

طبـق گـزارش ارائه شده از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در سال 2015، حدود 220 هزار هکتار صنوبرکاری در قسمت های شمالی، شمال غرب و مرکز ایران وجود دارد و هنوز سیاست توسعه بیش از 220 هزار هکتـار دنبـال مـی شـود. بـا توجـه بـه عملکرد مطلوب، سرعت رشـد زیـاد و دوره بهـره بـرداری کوتاه مدت، امکان کشت آنها در اراضـی جنگلـی مخروبـه، بایر و دیگر اراضی بدون استفاده و حاشیه اراضی زراعـی، توسعه کاشت صنوبر توصـیه مـی شـود.

دکتر محمد نیری پژوهشگر حوزه چوب و جنگل داری در گفت و گو با پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»؛ با اشاره به این که وسعت باغات صنوبر در استان گیلان بالغ بر 60 هزار هکتار است، تصریح کرد: خوشبختانه استقبال باغ داران گیلانی از پرورش صنوبر چشمگیر بوده، به طوری که حدود 45 هزار هکتار از این اراضی شخصی و الباقی دولتی است.

وی با بیان این موضوع که افزون بر 50 سال از بهره برداری صنعتی جنگل های طبیعی شمال کشور و نابودی گونه های درختی ارزشمندی همچون راش، ممرز و بلوط می گذرد، افزود: مقام نخست زراعت چوب کشور متعلق به گیلان بوده و شهرستان صومعه سرا مرکز اصلی کاشت و تکثیر و پرورش صنوبر در این استان به شمار می رود.

نیری جلوگیری از پیامدهـایی منفـی نظیر افـزایش بهای چوب، ایجاد انگیزه برای گسـترش قاچـاق چـوب و متعاقب آن گسترش واردات غیرقانونی چـوب هـای آلـوده بـه انواع آفـات و بیمـاری ها و بـروز نابسامانی و آشفتگی در بـازار چـوب و در نتیجـه تعطیلـی کارخانه های صنایع چوبی و سلولزی در کشور را از مهمترین مزایای توسعه کشت صنوبر ذکر کرد.

وی با اشاره به توسعه و ترویج زراعت گونه های درختی جدیدی از قبیل پالونیا (گونه بومی چین) طی سال های اخیر در بین صنوبرکاران کشور خاطرنشان کرد: ویژگی های مطلوب صنوبر و برتری آن نسبت به پالونیا در شرایط آب و هوایی گیلان، مانع از جایگزین شدن این درخت پربازده با گونه جدید شده است.

میانگین مصرف سرانه چوب در جهان 0.3 متر مکعب در سال، در کشورهای توسعه یافته 0.7 متر مکعب و در ایران کمتر از 0.17 متر مکعب برآورد شده است.

صنوبرها به دلیل ویژگی های منحصر به فردی نظیر پر محصول بودن و دوره بهره برداری کوتاه مدت در مقایسه با درختان جنگلی، تکثیر آسان از طریق قلمه زدن، برخورداری از چوبی سفید، باکیفیت و یک دست؛ امکان کشت در شرایط اقلیمی مختلف کشور، قابلیت کشت در سطوح کوچک، بزرگ، به صورت تک درخت و ردیفی یا توده ای به عنوان بادشکن و دیواره های سرسبز، امکان زراعت توأم با محصولات کشاورزی، توان استقرار در اراضی کم بازده و سیل گیر، استفاده از برگ ها به عنوان علوفه، کاربرد فراوان و گسترده در صنایع پیشرفته چوبی و … همواره مورد توجه قرار دارد.

در نتیجه توسعه صنوبرکاری نه تنها منجر به توسعه فضای سـبز و جلوگیری از روند تخریب جنگل هـای موجود و باعث احیای آنها می شود، بلکه با ایجاد اشتغال مولد به ویژه در سطح مناطق روستایی از مهاجرت روستائیان به ویژه نسل جوان به شهرها و گسترش کسب و کارهای کاذب ممانعت به عمل آورده و نیز با افزایش توان تولید چوب در کشور منجر به کاهش واردات و تامین نیازهای صنایع وابسته به چوب خواهد شد.

انتهای پیام/