منوی اصلی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»؛ یکی از بزرگترین چالش های پیش روی جامعه ی بشری در دهه های اخیر مسئله امنیت و سلامت غذایی جمعیت رو به افزایش دنیا است بحران جمعیت از یک طرف و محدودیت منابع اولیه تولید از طرف دیگر باعث حرکت کشاورزی از سنتی به سمت کشاورزی صنعتی و تکنولوژی با عنوان انقلاب سبز کشاورزی در دهه 50 میلادی گردید. انقلاب سبز در کشاورزی با ورود تکنولوژی هایی نظیر نهاده های شیمیایی، ارقام پربازده، روش های نوین آبیاری و ماشین آلات جدید و غیره همراه گردید. اهداف مورد انتظار از انقلاب سبز تولید بالای محصولات کشاورزی با هدف تأمین غذای مردم دنیا بود اما تنها کمتر از دو دهه از ورود نهاده های شیمیایی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی به دلیل کاربرد بی رویه و نامناسب نهاده های شیمیایی و برخی تکنولوژی های دیگر فرآیند تولید با مشکلات و بحران های جدیدی مواجه شدکه تبعات آن خیلی بیشتر و حادتر از شرایط عدم دسترسی به تکنولوژی بوده است.

در حال حاضر مخاطرات و بحران های حاصل از ورود نهاده های شیمیایی به بخش کشاورزی علاوه بر سلامت تولید، کمیت و میزان تولید را نیز با مشکل مواجه کرده است. بنابراین در اواخر دهه 1960 میلادی راهکاری جدید تحت عنوان مدیریت تلفیقی آفات (Integrated Pest Management) مطرح شد. زمینه اصلی برنامه مدیریت تلفیقی آفات در تبیین کشاورزی پایدار و اهمیت به توسعه منابع انسانی است. مدیریت تلفیقی آفات یک سیستم مدیریتی است که با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، اجتماعی، نظام های تولیدی، ملاحظات زیست محیطی و تحرک جمعیتی گونه های آفات، تمام تکنیک های مناسب را به نحوی به کار می برد که سطح جمعیت آفت در زیر سطح اقتصادی قرار گیرد.

استفاده از مدیریت تلفیقی آفات منجر به کاهش آلودگی محیط زیست، کاهش مصرف سموم، کنترل آفات توسط دشمنان طبیعی و کاهش ایجاد مقاومت در حشرات در نتیجه استفاده بیش از حد از آفت کش ها می گردد. این امر باعث حفظ سلامت محصول می شود و تولید محصول سالم از ارکان اساسی مدیریت تلفیقی آفات است. حفظ و ارتقای کمیت و کیفیت محصولات غذایی از اهم مسائل در مدیریت تلفیقی آفات می باشد و از سویی افزایش جمعیت روز افزون دنیا نیازمند به تولید محصول بیشتر و با کیفیت بالاتر است. بنابراین مدیریت تلفیقی آفات می تواند به عنوان راهکاری موثر در جهت ارتقای امنیت و سلامت غذایی و به دنبال آن توسعه ی پایدار کشاورزی مطرح باشد.

پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»؛ به بررسی مدیریت تلفیقی آفات به عنوان گامی علمی و تاثیرگذار بر توسعه کشاورزی پایدار در استان گیلان پرداخته است و در این راستا گفت وگویی را با مهندس حسن آذرپور محقق و کارشناس ارشد گیاهپزشکی داشته که در ادامه می خوانید.

الزامات اصلی توسعه پایدار کشاورزی

مهندس آذرپور با بیان اینکه اگر منظور از توسعه گسترش امکانات زندگی انسان هاست این امر نه تنها در مورد نسل حاضر بلکه برای نسل های آینده نیز باید مد نظر باشد، تصریح کرد: منظور از توسعه پایدار تنها حفاظت محیط زیست نیست بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است. رشدی که عدالت و امکانات زندگی را برای تمامی مردم جهان و نه تعداد اندکی افراد، برگزیده است.

توسعه کشاورزی مستلزم جایگزین کردن روش های جدید و مبتنی بر دانش فنی به جای روش های سنتی در فرآیند تولید است به عبارتی دیگر آموزش دانش فنی مناسب و کارکرد این مهارت ها توسط بهره برداران، اساس توسعه کشاورزی است.

از جمله مهم ترین الزامات اصلی توسعه پایدار در کشاورزی 1- صرفه اقتصادی، 2- تطابق اجتماعی؛ به معنی ایجاد و گسترش عدالت است تا تمام حقوق مربوط به همه اعضای جامعه برآورده شود. 3- هماهنگی بوم شناختی؛ به این مفهوم که کیفیت منابع طبیعی حفظ شده و تمام اکوسیستم کشاورزی از انسان تا جانوران، محصولات کشاورزی و موجودات غیر زنده در روند تکاملی باشند. 4- سازگاری؛ به این مفهوم که جوامع روستایی قادر به تطابق با شرایط متغیر و مستمر کشاورزی از جمله رشد جمعیت، سیاست ها و نیاز های بازار و غیره باشند. با مصرف بهینه نهاده ها جامعه روستایی و کشاورزان می توانند خود را با سیاست ها و نیازهای بازار مطابقت داده و در شرایط متغیر و متحول کشاورزی همراه و همگام با آن ها باشند. 5- بعد انسانی؛ حفظ سلامتی انسان و تلاش جهت بهبود کیفیت زندگی وی یکی از عناصر مهم در فعالیت های کشاورزی است.

کشاورزی پایدار مبتنی بر مدیریت تلفیقی

آذرپور تصریح کرد: کشاورزی پایدار با شاخص مصرف کمتر کود شیمیایی و آفت کش ها، استفاده بهینه از خاک، آب و منابع تولید در کشاورزی، مدیریت تلفیقی آفات را راهکاری برای حفاظت از محصول بر پایه مدیریت کشت بوم می داند که از طریق تعادل طبیعی، مخاطرات ناشی از خسارت آفات را کاهش می دهد.

وی ادامه داد: مدیریت تلفیقی مشارکتی به عنوان دیدگاهی پایدار و مؤثر برای توسعه در سطح وسیع است. شیوه ای که در جریان آن کشاورزان دانش خود را در زمینه کشت بوم افزایش می دهند و توان تصمیم گیری خود را برای این که چگونه مزرعه خودشان را اداره کنند، بالا می برند. کشاورزان یاد می گیرند تا با استفاده از تجربیاتی که از مزرعه به دست می آورند، راه حل های مشکلات خود را طرح ریزی کنند. تحقق کشاورزی پایدار مستلزم ملزومات خاصی است. یکی از ملزومات، بهره گیری از راهبردهای مدیریت و فناوری های مناسب است. یکی از این راهبردها مدیریت تلفیقی آفات است که به عنوان یک رهیافت پویا و یکپارچه، مجموعه ای از تکنیک های مرتبط با کنترل زیستی، اقدامات زراعی و شیمیایی سازگار با زیست بوم های کشاورزی را شامل می شود که در جهت مبارزه و کنترل آفات و بیماری ها در مزارع کشاورزی به کار می روند.

تعریف مدیریت تلفیقی آفات

این محقق گیاهپزشکی با اشاره به وجود تعاریف گوناگون از مدیریت تلفیقی آفات توسط موسسات دولتی، سازمان های جهانی و دانشگاه ها، اظهار داشت: برخی افراد گمان می کنند که در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات استفاده از ترکیبات شیمیایی حذف می شود حال آنکه امکان حذف این ترکیبات بعید به نظر می رسد.

تعریف ارائه شده از مدیریت تلفیقی آفات توسط فائو عبارت از یک نوع شیوه مدیریت آفات است که در معنی و مفهوم با محیط زیست ارتباط داشته و در این شیوه همه فنون و روش های مناسب برای نگه داشتن جمعیت آفت در سطح پایین بکار گرفته می شود، سطحی که در آن افت خسارت اقتصادی به محصول وارد نکند و یا به عبارت دیگر محصول مورد نظر متحمل خسارت اندکی از طرف آفت گردد.

مدیریت تلفیقی آفات از دید کشارزان و متصدیان مبارزه با آفات عبارت است از تلفیق روش های مبارزه زراعی، بیولوژیک و شیمیایی برای مبارزه با آفت که از قبل آن بیشترین تاثیر بر آفت وارد شود و به محیط زیست و سلامت غذایی نیز لطمه وارد نشود. بنابراین اصل اولیه مدیریت تلفیقی آفات، گسترش سیاست ها و کاربرد همه روش ها و راهکارهای موجود در منطقه برای مهار آفات است.

یک کارگزار موفق شیوه مدیریت تلفیقی آفات همواره تاثیر بالقوه موفقیت آمیز یک روش را ارزیابی کرده و بهترین روش ها را به خدمت می گیرد. در نهایت نحوه استنباط از شیوه مدیریت تلفیقی آفات ، بیشتر به کشاورزان و افرادی که برای مبارزه فعالیت می کنند، بستگی دارد.

اجزای اساسی برنامه مدیریت تلفیقی آفات

 آذرپور گفت: رویکرد اصلی کنترل تلفیقی آفات معمولاً شامل مراحل و اقدامات پیشگیری، مشاهده و مداخله می گردد. پیشگیری شامل عواملی است که در جلوگیری از آلودگی محصول نقش دارند. در مشاهده، هدف تعیین زمان و شیوه مناسب مبارزه است و در مداخله، هدف کاهش سطح خسارت آفات به سطح قابل قبول برای کشاورزان می باشد.

ضروریات اجراء و توسعه موفقیت آمیز مدیریت تلفیقی آفات

 این محقق گیاهپزشکی با اشاره به اینکه برنامه های مبارزه شیمیایی در چارچوب مدیریت تلفیقی آفات شامل دولت، موسسات تحقیقاتی، موسسات ترویجی و سازمان های غیر دولتی می شود، گفت: هر یک از این بخش های مختلف مرتبط با موضوع، لازم است مسئولیت هایی را به عهده داشته باشند.

دولت در این میان موظف به فراهم کردن زمینه و محیط مناسب فعالیت و حمایت متعهدانه از آن در مواردی چون: اعلام روش مشارکتی مدیریتی تلفیقی آفات به عنوان سیاست رسمی کشور؛ تشکیل یک شورای عالی هدایت کننده برای سیاست گذاری تعیین اهداف، برنامه ریزی و… ؛ حسن اداره امور آفت کش ها از طریق رعایت مقررات بین المللی مربوط به توزیع و مصرف آفت کش و در نهایت رعایت قوانین مربوط به واردات و رها سازی دشمنان طبیعی خارجی.

موسسات تحقیقاتی نیز با انجام تحقیقات مشترک با کشاورزان در مزارع آنها؛ تعیین اولویت های تحقیقاتی با مشارکت کشاورزان؛ برآورد زیان های زیست محیطی آفت کش ها؛ گزینش و معرفی آفت کش های که کمترین سوء تاثیر را بر موجودات مفید و مواد غذایی داشته باشند. همچنین گردآوری دانسته های مبنی بر نتایج فعالیت های مزرعه نمایشی و نیز آگاه کردن و اطلاع رسانی در زمینه مدیریت تلفیقی آفات از دیگر وظایف این نهادهاست.

در مورد موسسات ترویجی، آموزش کشاورزان؛ تدارک دوره های آموزشی در زمینه مدیریت تلفیقی آفات؛ گردآوری و انتشار دستاوردها و نیز  ترغیب کشاورزان به آموزش یکدیگر از جمله فعالیت های قابل انتظار است.

سازمان های غیر دولتی نیز با اجرای اقدامات هدایتی و حمایتی در زمینه فعالیت های مزرعه ای نمایشی؛ آگاه سازی و اطلاع رسانی درباره غذای سالم و همچنین ایجاد توسعه و حمایت از بازارهای عرضه محصولات غذایی بهداشتی و سالم باید به وظایف خود در این زمینه عمل نمایند.

نقش مهم برنامه های ترویج مدیریت تلفیقی آفات

 مهندس آذرپور با تاکید بر اینکه برنامه های ترویجی مدیریت تلفیقی آفات، منافع فراوانی را برای افراد ذی نفع دارد، تصریح کرد: البته لازم به ذکر است که این فرآیند تدریجی است و به زمان نیاز دارد. موانع فرهنگی و اختلافات عقیدتی در مناطق مختلف و همچنین تنوع فنون و روش های تولید، همگی بیانگر آن هستند که کشاورزان معمولاً تمایلی به تبعیت از روش های مدیریت تلفیقی آفات در فعالیت های روزمره خود ندارند.

از سوی دیگر، اعتبار برنامه های ترویجی در گرو آن است که از نظر زراعی، کارایی داشته باشند برای آموزش و انتقال فناوری به جوامع روستایی باید از کلیه ابزارهای موجود استفاده گردد. بدین منظور تمامی بخش های مرتبط با کشاورزی، از جمله صنایع خصوصی، موسسه تحقیقاتی، سازمان های ترویج، تعاونی های دولت باید در این زمینه فعالیت و همکاری داشته باشند. آینده مبارزه با آفات محصولات اقتصادی در گرو رعایت اصول مدیریت تلفیقی آفات است و برای تضمین حفاظت از محصولات زراعی در حال و آینده، نباید از هیچ گونه تلاشی در جهت گسترش کاربرد مدیریت تلفیقی آفات فروگذار کرد.

خوشبختانه از چند سال قبل وزارت جهاد کشاورزی درصدد کاهش مسمومیت غذایی بوده است. طرح کاهش مصرف سموم که در قالب طرح ملی در حال اجرا است، از جمله این فعالیت ها می باشد.

نقش ترویج در اجرای این طرح، کلیدی است. ترویج کشاورزی با آموزش مدیران کشاورزی و آشنا ساختن آنها به لزوم حفظ محیط زیست با کاهش مصرف سموم و بکار بردن روش مبارزه بیولوژیک در کنترل آفات به این مهم می پردازد. از سوی دیگر حفظ سلامت غذایی و جلوگیری از آلودگی ها به کمک زنان مروج کشاورزی و مددکاران، خود راهی است برای رسیدن به هدف. در حال حاظر زنان مروج کشاورزی، آموزش روستاییان را برای استفاده از صنایع تولیدات در صنایع تبدیلی و نیز رعایت بهداشت غذایی بر عهده دارند. به طور کلی، آموزش صحیح زنان و مردان روستایی توسط مروجان و مددکاران ترویجی در کنار همه عوامل و امکانات دیگر باعث ایجاد محیط زیستی سالم و تولید مواد غذایی عاری از آلودگی شیمیایی می گردد که این نیز به نوبه خود گامی مثبت در تضمین سلامت غذایی محسوب می شود.

مزایای اصلی برنامه ترویج مدیریت تلفیقی آفات

 آذرپور منافع کلی برای تولید کننده در اجرای مدیریت تلفیقی آفات را آگاهی از کاربردی بودن روش های مدیریت تلفیقی آفات؛ مبارزه مطلوبتر با آفات و حفاظت بیشتر از توان تولید محصول؛ استفاده مطمئن تر از آفت کش ها و خطر کمتر برای مصرف کنندگان؛ استفاده از فن آوری های جایگزین کم هزینه برای تکمیل عملیات مبارزه با آفات؛ بهره گیری از مدیریت صحیح آفت کش ها به منظور اجتناب از مشکل مقاوم شدن آفات؛ کاهش هزینه های تولید و افزایش سودآوری؛ تشویق کشاورزان کوچک به ارائه فعالیت در بخش کشاورزی و ایجاد شرایط مناسب برای جلوگیری از مهاجرت روستائیان برشمرد.

منافع حاصل برای سازمان های ترویجی شامل ارتباط با مراکز تحقیقاتی و امکان دستیابی به آخرین فناوری ها؛  فراهم آمدن فرصت مناسب جهت آموزش فنی به کادر تخصصی؛ انتقال فناوری و ارائه خدمات بهتر به جوامع روستایی است.

منافع حاصل برای مراکز تحقیقاتی شامل تأیید و گسترش سریع فناوری؛ ارتباط با سازمان های ترویجی و تماس نزدیک با زارعان؛ مشاهده باز خورد روش های استفاده شده و مقایسه اطلاعات زراعی ( رفتار آفات و غیره ….) می باشد.

از منافع حاصل برای کارشناسان دست اندر کار در برنامه ها می توان به آشنایی با مفاهیم نوین مدیریت تلفیقی آفات؛ کسب تجربه در زمینه مدیریت محصولات زراعی و نیز ارتقاء شخصی اشاره نمود.

در زمینه حفاظت از محصولات زراعی نیز منافعی از قبیل استفاده مطمئن از تولیدات؛ ارائه خدمات بهتر به جوامع؛ فعالیت یکپارچه با مراکز تحقیقاتی و سازمان های ترویجی؛ افزایش طول عمر تولیدات و مسئولیت داشتن و خوشنامی را می توان نام برد.

نقش برنامه های ترویج مدیریت تلفیقی در کاهش مصرف سموم

 مهندس آذرپور با اشاره به نقش برنامه های ترویج مدیریت تلفیقی در کاهش مصرف سموم، اظهار داشت: روش آموزش بایستی قادر به ایجاد خوداتکایی و افزایش منطق و توانایی های درونی مخاطبان باشد. فرآیند آموزش بر آموختن تجربی و اکتسابی استوار باشد تا بتواند اصولی مانند پرورش محصول سالم را در فراگیران نهادینه کند. فعالیت های آموزشی در مزارع کشاورزان انجام می گیرد و زمان کافی برای دست آوردن مهارت و اعتماد به نفس لازم در نظر گرفته می شود.

وی افزود: تصمیمات ضروری باید در سطح مزرعه و از طریق کشاورزان و گروه های آنان بر مبنای نتایج مشاهدات اتخاذ گردد و سازماندهی اطلاعات مدیریت بایستی در سطح مزرعه تدوین یابد تا برنامه ریزی از پایین به بالا، تصمیم گیری بوسیله کشاورزان را ممکن ساخته و شبکه اطلاعات و فناوری را بهبود بخشد.

برنامه آموزش مدیریت تلفیقی آفات از طریق فعالیت های تحقیقاتی حمایت می شود تا منجر به ایجاد فناوری هایی شود که محافظ محیط زیست هستند، به لحاظ اقتصادی کارآیی لازم را دارند و از لحاظ فرهنگی نیز پذیرفته شده هستند.

فناوری های مدیریت تلفیقی آفات بایستی عملی و به آسانی قابل فراگیری بوده و در شرایط گوناگون از طریق کشاورزان قابل اجرا باشد. و فعالیت های تحقیقاتی باید در ارتباط نزدیک با نیازهای آموزشی کشاورزان بوده و در واقع مکمل تلاش های همسوی محققان، مروجان و کشاورزان باشند. و در نهایت از آفت کش ها تنها زمانی که واقعاً لازم است استفاده شود.

موانع اجرای مدیریت تلفیقی

مهندس آذرپور گفت: تمایل به اجرای مدیریت تلفیقی آفات در مناطق زیادی از جهان افزایش یافته است و این به سبب آگاهی به مسائل سلامت فردی و اجتماعی مردم است اما گاهی فشارهایی توسط مدیران و گروه های کشاورزی اعمال می شود که ممکن است قدم های اولیه را سست کند.

گرچه هزینه های سنگین و پیچیدگی دو عامل ایجاد محدودیت برای مدیریت تلفیقی آفات هستند، اما عواملی که از نظر مردم مناطقی که مدیریت تلفیقی آفات را پذیرفته اند، خیلی مهم و بیشترین ممانعت را در این زمینه به عمل می آوردند به شرح زیر می باشد:

الف) راهنمایی های متناقضی ناشی از فعالیت های شرکت های شیمیایی، شرکت های تولید کننده آفت کش به ویژه فروشندگان سموم، در هر منطقه می تواند مهمترین فشار را برای تغییر برنامه های موفق مدیریت تلفیقی آفات داشته باشند.

ب) سیاستهای ضعیف دولتی به عنوان فشارهای کوتاه مدت، هنوز بسیاری از برنامه های مدیریت تلفیقی آفات با مشکل سیاسی مواجه هستند، مقررات آفت کشها در روی کاغذ هستند که کافی نیست.

سیاست های مصوب دولت باید دارای اجرای قوی باشد. برای لوث کردن قوانین، دولتها از سوی شرکت های شیمیایی تحت فشار هستند. این فشارها توسط سازمان بین المللی که برای به حداکثر رساندن تولید و افزایش صادرات پافشاری دارند تشدید می گردد. در مقابل این فشارها، گسترش سطح آگاهی مردم، باعث کاهش این فشارها و اجرای برنامه های دولت ها می شود.

مطلب و زمینه اصلی برنامه مدیریت تلفیقی آفات در تشویق کشاورزی پایدار و سلامت غذایی، اهمیت توسعه منابع انسانی است. آموزش های مدیریت تلفیقی آفات حاوی درس های ارزشمندی است که توانایی ها و اعتماد به نفس در کسب مهارت های انسانی را باور می کند. شیوه مدیریت تلفیقی آفات فعال کننده و به حرکت درآورنده انرژی، هوش و خلاقیت کشاورزان است و بیشترین بهره ها را از تنوع ها و ویژگی های محلی حاصل نموده و افزایش پاسخگویی به تهدیدهای جدید و افزایش کارایی در استفاده از منابع را موجب شده است.

برنامه ملی مدیریت تلفیقی آفات به عنوان وسیله های راهبری برای تجدید حیات فعالیت ها در جهت توسعه کشاورزی پایدار واقعی و در نتیجه افزایش میزان سلامت غذایی تلقی می گردد. آینده برنامه مدیریت تلفیقی آفات وابسته به درجه نهادینه شدن و حفاظت از اصول و مفاهیم مدیریت تلفیقی آفات و موثر بودن و کارایی روشن انتشار آن از جمعیت محدود فعلی به کل جامعه کشاورزی است.

انتهای پیام/