منوی اصلی

به گزارش «گیل بان»؛ خبر تأسیس داروخانه های گیاهی در کشور با اعتراض و مقاومت بسیاری از داروسازان روبرو شده است، در حالی که گفته می شود اجرای این طرح تأثیر زیادی در کاهش تخلفات برخی از عطاری ها و همچنین بهبود وضعیت طب سنتی و داروهای گیاهی در کشور دارد.
گیاه درمانی یکی از کهن ترین شیوه های درمانی است که بشر در چالش با طبیعت فرا گرفته، پرورانده و گسترش داده است. انسان در طول قرن های گذشته همواره از گیاهان به عنوان دارو استفاده کرده و گیاهان دارویی هنوز هم یکی از الهامبخش ترین و سهل الوصولترین منابع تأمین داروها می باشد.
بیش از سه دهه است که استقبال عمومی از مصرف داروها و مکمل های گیاهی رو به افزایش چشمگیری نهاده است. چالش های بالقوه و بالفعل طب نوین (ارتودوکس) در عرصه تأمین سلامت؛ رویکرد مجدد به استفاده از طب مکمل، طب سنتی و به ویژه طب گیاهی یا درمان با گیاه را در سراسر جهان گسترش داده است. به نحوی که بزرگان علم داروسازی، قرن بیستم را به نام قرن بازگشت به طبیعت و استفاده از داروهای گیاهی نام نهادند.
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) در حال حاضر حدود 80 درصد از جمعیت جهان از داروهای گیاهی برای مراقبت های بهداشتی اولیه و درمان استفاده می کنند.
حدود 25 درصد از داروهایی که در دارونامه های معتبر جهان ذکر شده اند، منشاء گیاهی دارند و در حال حاضر 121 نوع ماده موثره گیاهی در صنعت داروسازی جهان مورد استفاده قرار می گیرد. از مجموع 252 دارویی که به عنوان داروهای ضروری و اساسی توسط سازمان جهانی بهداشت معرفی شده اند، 11.1 درصد داروهای گیاهی هستند و تعداد قابل توجهی نیز داروهای سنتزی می باشند که از مواد طبیعی مشتق شده اند.
کشور ما در مطالعه و نیز کاربرد گیاهان دارویی سابقه ای بس درخشان دارد. منابع طب اوستایی، الحاوی رازی، قانون ابن سینا، ذخیره جرجانی و تحفه حکیم مومن، از مستندترین و معتبرترین ذخایر علمی طب سنتی ایرانی می باشند که در طی سالیان طولانی بر افکار، اندیشه ها و باورهای مردم ایران زمین در استفاده از این گیاهان تأثیر شگرفی گذاشته است.
تاکنون بیش از 8 هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که از این تعداد 2300 گونه آن خواص دارویی، عطری، ادویه ای و آرایشی – بهداشتی دارند. 1700 گونه هم کاملاً بومی کشور بوده و خواص مختلف دارویی و خوراکی دارند. سطح زیر کشت این گیاهان در کشور حدود 80 هزار هکتار است که در برنامه جامعی که برای این منظور تهیه شده است قرار است این عدد به 200 هزار هکتار برسد.
با توجه به فلور غنی گیاهان در کشور سیاست گذاران عرصه داروهای گیاهی، با تجدید نظر و تقویت امر تولید، توانسته اند داروهای گیاهی مورد تأیید را از کمتر از 100 دارو در دهه هفتاد به بیش از 300 قلم داروی گیاهی در دهه 80 افزایش دهند.
از آنجایی که در سال های اخیر اقبال عمومی مردم به داروها و فرآورده های طبیعی و گیاهی افزایش یافته است متولیان امر با راه اندازی مراکزی در صدد ساماندهی و دسترسی آسان مردم به این محصولات هستند.
سید حسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت روز بیست و ششم تیر سال گذشته در حاشیه مراسم ادغام طب سنتی در شبکه بهداشتی- درمانی کشور گفت: «به زودی شاهد تأسیس داروخانه های گیاهی در کشور خواهیم بود.»
وی افزود: «مجوز داروخانه های گیاهی به صورت داروخانه های زنجیره های صادر می شود و این مراکز مستقل از داروخانه های شیمیایی تشکیل می شوند.»
وی ادامه داد: «داروخانه های گیاهی به مرور و طی 2 تا سه دهه در کشور گسترش می یابند و می توانند جایگزین عطاری ها شوند.»
اعلام خبر تأسیس داروخانه ‌های گیاهی توسط وزیر بهداشت واکنش ‌های مثبت و منفی زیادی را به دنبال داشته است. بسیاری از داروسازان مخالف تأسیس این داروخانه ‌ها هستند و علت این امر را ایجاد وضعیت شغلی نامناسب برای داروسازان با تأسیس این داروخانه‌ ها عنوان می کنند. از طرفی موافقین این طرح بر ثمربخشی اجرای آن در کشور تأکید می کنند.

داروخانه های گیاهی و ویژگی محصولات قابل عرضه در آنها

داروخانه طبیعی و سنتی یا در اصطلاح رایج جامعه “داروخانه گیاهی ”مؤسسه ای پزشکی است که با اخذ مجوز از کمیسیون تشخیص (کمیسیون موضوع ماده 12 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال 1334 و اصلاحات بعدی آن)، تأسیس شده و در آن به ارائه خدمات و عرضه فرآورده های طبیعی و سنتی مبادرت می شود.
بنا بر تعریف رسمی ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی فرآورده های طبیعی دسته ای از فرآورده های ساخته شده با منشاء گیاهی، حیوانی، معدنی، میکروارگانیسم ها یا فرآورده های حاصل از آنها به صورت خام و یا فرآیندی که به منظور پیشگیری و درمان (تأمین سلامت جسم و روان) در انسان مورد استفاده قرار می گیرند.
این فرآورده ها به اشکال متداول مانند (قرص، کپسول، کپلت، پودر، ساشه، گرانول، کپسول نرم، آمپول، محلول تزریقی، محلول های خوراکی و غیرخوراکی، عصاره و اسانس، ویال خوراکی، کرم، پماد، ژل، خمیر، روغن، اسپری، استیک، پلاستر، شیاف، لوسیون، شامپو، دمنوش، ورقه های خوراکی، پاستیل و آبنبات و نظایر آن) عرضه می شوند و باید دارای فرمولاسیون خاص، ثابت و قابل اندازه گیری بوده و از سازمان غذا و دارو مجوز عرضه دریافت کرده باشند.
داروهای سنتی داروهایی هستند که به طور متواتر در کتب مرجع طب سنتی ایران ذکر شده اند و عملیات تهیه این داروها صرفاً شامل مواردی است که در کتب مرجع طب سنتی ایران ذکر شده است و از سازمان غذا و دارو مجوز عرضه دریافت کرده باشند.
گیاهان دارویی فرآوری نشده شامل گیاه یا گیاهان دارویی یا بخشی از اندام های آنهاست که پس از تمیز کردن، خشک و بسته بندی شده باشند.
پروانه تأسیس داروخانه طبیعی و سنتی منحصراً برای دارندگان مدرک دکتری تخصصی داروسازی سنتی و یا دکتر داروساز که دوره های آموزشی مورد تأیید وزارت بهداشت را سپری کرده است و مسئولیت فنی داروخانه را نیز بر عهده دارد صادر می شود.

ضرورت تأسیس و توسعه داروخانه های گیاهی در کشور

توسعه طب سنتی ایرانی ـ اسلامی در کشور بدون مهیاسازی زیرساخت هایی از جمله مراکز تحقیقاتی، دانشگاه های علوم پزشکی، منابع دارویی مورد نیاز و داروخانه های مختص این شاخه از طب میسر نخواهد شد.
با توجه به سیاست های کلان سلامت ابلاغیه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در مورد لزوم بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه نمودن طب سنتی ایران، همچنین با توجه به بند “ه” از ماده ۳۴ برنامه پنجم توسعه و بند “ج” از ماده 7۴ برنامه ششم، از سویی چشم انداز ترسیم شده در سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و دیگر موارد قانونی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است که زمینه توسعه فرآورده های طبیعی و سنتی را در کشور مهیا سازد.
همچنین وزارت بهداشت موظف است نسبت به ادغام خدمات تأیید شده طب سنتی ایرانی- اسلامی در نظام سلامت و نیز ساماندهی و توسعه ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی و درمانی این حوزه اقدام نماید و زمینه دسترسی به فرآورده های طبیعی و سنتی همچنین ترویج مصرف آن ها و جایگزین شدن شان با داروهای شیمیایی را ایجاد کند، که تأسیس و توسعه داروخانه های گیاهی از جمله مهمترین این اقدامات خواهد بود.

مخالفین تأسیس داروخانه های گیاهی چه می گویند؟

اکثر مخالفین بر مشکلات اقتصادی که با تأسیس داروخانه های گیاهی دامنگیر داروخانه های رایج کشور شده و منجر به کاهش فروش محصولات آنها خواهد شد تاکید کرده و خواستار عدم اجرای این طرح هستند.
حسینعلی شهریاری عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، تأسیس داروخانه های گیاهی در شرایط فعلی را غیر ممکن خواند و افزود: «تجویز داروهای گیاهی از توان داروسازان فعلی خارج است زیرا از تخصص کافی برخوردار نیستند و علاوه بر این آموزش های لازم را برای تجویز داروهای گیاهی ندیده ‌اند.»
رهبر مژدهی‌ آذر رئیس انجمن داروسازان ایران در این رابطه گفت: «تقسیم داروخانه ‌ها به گیاهی و شیمیایی صحیح نیست. یک داروساز در زمان تحصیل خود راجع به تمام این مسائل آموزش ‌های لازم را دریافت می‌کند.»
وی تاکید کرد: «دامن زدن به مشکلات اقتصادی داروخانه ‌ها ضربه مهلکی بر سلامت داروخانه‌ ها خواهد بود. این خطر وجود دارد که داروخانه ‌های گیاهی در آینده به دلیل مشکلات اقتصادی به فروش داروهای شیمیایی نیز روی آورند.»
مژدهی‌ آذر به مشکلات اقتصادی داروخانه ‌ها اشاره کرد و یادآور شد: «اکنون هم داروخانه ‌ها با مشکلات شدید اقتصادی مواجهند، کثرت داروخانه ‌ها موجب بر هم ریختن بیش از پیش وضع اقتصادی آنها خواهد شد.»
سید مهدی سجادی دبیر انجمن داروسازان ایران با اشاره به این که فرآورده‌ های دارویی با منشا طبیعی که دارای پروانه سازمان غذا دارو باشند از طریق شرکت ‌های پخش سراسری دارو در داروخانه ‌ها توزیع می‌شوند، تصریح کرد: «مردم به سهولت می‌ توانند این داروها را از داروخانه‌ ها تهیه کنند و راه‌ اندازی داروخانه‌ های گیاهی به هیچ وجه موضوعیت ندارد.»
وی افزود: «انجمن داروسازان ایران تأسیس داروخانه طبیعی و سنتی را به هیج وجه در جهت توسعه طب سنتی و ساماندهی عطاری ‌های موجود ندانسته و تنها آن را به‌ عنوان یک موسسه موازی در عملکرد و تعاریف داروخانه‌ های موجود؛ بر هم زننده ارائه خدمات دارویی و سردرگمی بیماران تلقی می‌کند.»
سجادی گفت: «با راه ‌اندازی داروخانه ‌های گیاهی، نه تنها عطاری ‌ها ساماندهی نخواهند شد، بلکه مکان سومی هم در کنار بیش از ۱۰ هزار داروخانه و ۵ هزار عطاری ایجاد خواهد شد که فرآیند نظارت را پیچیده ‌تر و سنگین ‌تر می‌کند.»
محمدرضا شانه ساز رئیس انجمن علمی داروسازان ایران تصمیم وزارت بهداشت در تأسیس داروخانه های گیاهی را غیرکارشناسانه خواند و گفت: «تأسیس این قبیل داروخانه ها باعث آشفتگی در نظام دارویی و درمانی کشور خواهد شد.»
وی تصریح کرد: «وزارت بهداشت با این کار، به تخلفاتی که در برخی عطاری ها اتفاق می افتاد، جنبه ای رسمی بخشیده و در اصل، سرپوشی قانونی بر تخلفات تازه در فروش دارو در داروخانه های گیاهی می گذارد.»
وی اظهار کرد: «به دلیل مشکلات شدید اقتصادی که گریبانگیر داروخانه های گیاهی خواهد شد، نمی توانند به حیات خود ادامه بدهند؛ این داستان فقط فشاری افزون بر دوش نظام سلامت است و هیچ نتیجه ای در پی نخواهد داشت.»
دکتر امید سبزواری، رئیس انجمن متخصصان علوم دارویی هم معتقد است که نیاز ریشه‌ ای برای تأسیس داروخانه ‌های گیاهی وجود ندارد. وی می‌گوید: «اگر بستر‌سازی‌ مناسب صورت بگیرد، قطعاً همین داروخانه ‌های موجود می ‌توانند در زمینه داروهای گیاهی ارائه خدمات کنند. عدم ‌توان ساماندهی عطاری ‌ها دلیل نمی‌شود که برویم یک مؤسسه دیگر در موازات آن ایجاد کنیم.»

موافقین تأسیس داروخانه های گیاهی چه می گویند؟

موافقین ایجاد داروخانه های گیاهی بر این باورند که با عملی شدن این طرح می توان شاهد عواید پربرکتی در این حوزه بود. و با اجرای این طرح توسط وزارت بهداشت و اجرایی شدن آن، محصولات گیاهی متولی رسمی و نظارت شده فروش پیدا می کنند.
رسول دیناروند رئیس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه تأسیس داروخانه ‌های سنتی تهدیدی برای داروخانه ‌های کشور نیست، گفت: آئین‌ نامه «تأسیس داروخانه‌ های طبیعی و سنتی» نخستین ‌بار در سال 77 مطرح و برای دانشگاه‌ های علوم پزشکی کشور ابلاغ شده و صحبت داروسازان مبنی بر اینکه تأسیس داروخانه ‌های سنتی منجر به بر هم ریختن نظام داروخانه ‌ها می‌شود، صحیح نیست و چنین چیزی امکان ندارد؛ یعنی نگرانی ‌ای است که بیش از حد بزرگ شده است.»
محمود خدادوست مشاور وزیر و مدیر کل دفتر طب سنتی ایرانی و اسلامی یکی از فواید راه ‌اندازی داروخانه‌ های طبیعی را ایجاد اشتغال برای داروسازان جوانی که هنوز شرایط لازم برای راه ‌اندازی داروخانه ‌های رایج را ندارند بیان کرد و افزود: «این تصمیم باعث شد تا به نوعی برای داروسازان شغل ایجاد شود.»
وی با اشاره به این که برخی از داروخانه‌ های رایج فکر می‌کنند که با راه‌ اندازی این داروخانه ‌ها، فروش ‌شان کم می ‌شود، افزود: «این اتفاق نمی‌افتد؛ چرا که با راه ‌اندازی داروخانه‌ های طبی%D