منوی اصلی

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»؛ پروفسور کن هاردمن، ورزش همگانی را این چنین تعریف می‌کند: «ورزش همگانی در واقع شکلی از فعالیت‌های جسمانی است که سلامت بدنی را بهبود می‌بخشد و روابط اجتماعی را شکل می‌دهد یا منجر به نتایجی از مسابقات در همه‌ی سطوح می‌شود». در تعریف عام‌تر ورزش همگانی پرداختن عامه مردم به ورزش حتی در زمانی کوتاه با توجه به امکانات موجود و شرایط افراد است. با توجه به اینکه فردریکو گالرز در سال 1927، موضوع گسترده ورزش‌های همگانی را در شهر پرتوآلجو (واقع در جنوب برزیل)، برای نخستین بار مطرح کرد، می‌توان زادگاه و خاستگاه توسعه و برنامه‌ریزی یا سازماندهی ورزش همگانی را کشور برزیل دانست. تاریخچه‌ ورزش همگانی در ایران نشان می‌دهد که تا سال 1358 فعالیت‌های ورزش عمومی و همگانی به نام ورزش محلات و زیر نظر تشکیلات جهاد تربیت بدنی انجام می‌شد. به تدریج این تشکیلات زیر نظر دفتر امور فرهنگی سازمان تربیت بدنی به فعالیت خود ادامه داد؛ ولی به علت وجود برخی مشکلات از جمله تخصیص ندادن بودجه‌ی لازم تصمیم گرفته شد به‌ عنوان زیر مجموعه‌ای از سازمان تربیت بدنی به یک فدراسیون تبدیل شود. با راهنمایی کمیته‌ی ملی المپیک در سال 1371 به عنوان یک فدراسیون ورزشی شناخته شد و مانند سایر فدراسیون‌ها، طبق اساسنامه‌ی خود فعالیت میکند. فدراسیون ورزش‌های همگانی اکنون متشکل از 27 انجمن و بیش از 50 کمیته است که هر کدام از این انجمن و کمیته‌ها به شکل تخصصی ورزش‌های همگانی را دنبال می‌کنند.

اهمیت و ضرورت ورزش همگانی

ورزش همگانی در بین کشور‌ها با اهداف متفاوتی از جمله: تأمین سلامت جسمی و روانی جامعه، غنی سازی اوقات فراغت، گسترش روابط اجتماعی، دور شدن از زندگی ماشینی، بازگشت به طبیعت، افزایش کارآیی، زمینه سازی برای رشد ورزش قهرمانی و توصیه پزشکان، ایجاد نشاط و سرزندگی میان شهروندان و توجه به حفاظت از محیط زیست عنوان مورد توجه قرار گرفته است. حوزه سلامتی، رسالت و محور اصلی فعالیت‌های ورزش‌های همگانی است. 30 درصد مردم دنیا (دو میلیارد نفر از مردم دنیا) چاق بوده و اضافه وزن دارند و پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ و با همین روند این رقم به ۵۰ درصد برسد. 48/9 درصد مردم ایران فاقد فعالیت بدنی و 14/6 درصد فاقد فعالیت بدنی کافی هستند. حدود 59 تا 60 درصد از جمعیت بیشتر از 18 سال کشور، دچار اضافه وزن و یا چاقی هستند و حتی در بین دانش آموزان به ویژه در شرایط بحران کووید 19، روند افزایش چاقی مشاهده می‌‌شود چون با توجه به حضور آنها در منزل، الگوی غذایی آنها تغییر کرده و تحرک کمتری هم دارند. بیش از ۸۲ درصد از مرگ و میرهای کشور به دلیل بیماری‌های غیرواگیر و بیماری‌هایی است که ریشه در کم‌تحرکی دارند. با توجه به اینکه کم تحرکی (میزان شیوع 56 درصدی کم‌ تحرکی در کشور)، افزایش وزن و چاقی (حدود 70 درصد ایرانیان چاق هستند یا اضافه وزن دارند)، رشد بیماری‌ها (37 درصد ایرانیان دچار فشار خون بالا، ۴۶ درصد مردم ایران دچار کلسترول بالا، 10 درصد مردم ایران دچار دیابت و ۲۵ درصد در مرحله‌ پیش دیابت، 23 درصد مردم ایران دچار افسردگی)، افزایش میزان مرگ و میر ناشی از کم تحرکی و کمبود فعالیت‌های فیزیکی در دو دهه گذشته در کشور رو به افزایش بوده و این روند به دلیل ورود جمعیت ایران به مرحله‌ میانسالی در سال ۱۴۰۰ ادامه دار بوده و تشدید پیدا می‌کند، برای کاهش سرعت این روند باید نسبت به حمایت از توسعه ورزش همگانی تصمیمات مهم و سختی اتخاذ شود و سیاست‌های نوینی در کلان ورزش کشور تعریف و اجرا شود.

تنها ۲۳ درصد مردم ایران به صورت منظم و مناسب فعالیت ورزشی دارند و سرانه زمان انجام ورزش کشور در هر روز حدود 27 دقیقه است. هزینه چاقی برای اقتصاد جهان، رقمی معادل با ۲ هزار میلیارد دلار بوده و حدود 2 تا ۹ درصد هزینه‌های سلامت صرف پیامدهای چاقی می‌شود و این رقم در سال‌های اخیر به دو برابر افزایش یافته است. پیامدهای چاقی بین ۰.۵ تا ۲ درصد تولید ناخالص داخلی کشورها (در ایران حدود 3 درصد) را هدر می‌دهد. میزان مشارکت ورزشکاران در ورزش‌های همگانی قبل از سال 1392 حدود 16 درصد بود و این رقم تاکنون به بیش از 30 تا 40 درصد افزایش یافته است. در برنامه رشد و گسترش ورزش همگانی طبق لایحه بودجه سال 1400، اعتباری معادل ۵۲۵ میلیارد و ۴۴۵ میلیون تومان در نظر گرفته شده است که به شرط تصویب و تخصیص، سرانه بودجه ورزش همگانی برای هر ایرانی برابر با  ۶ هزار و ۳۰۰ تومان می‌شود که این رقم برای توسعه ورزش همگانی کم می‌باشد. مقایسه مرگ و میر سالیانه کرونا و بیماری‌های غیر واگیر رقم وحشتناکی است. بیماری‌های غیر واگیر ۵ برابر بیش‌تر از کرونا در سال قربانی می‌گیرند! و حتی تاثیر ۸۵ درصدی نیز در مرگ مبتلایان به کرونا دارد. شاید ویروس کرونا موهبتی است تا توجهات به خطر پنج برابری مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر جلب شود و دغدغه‌ای به نام «همگانی شدن ورزش» مورد توجه ویژه قرار گیرد.

عوامل بازدارنده توسعه ورزش همگانی در ایران

تحلیل و بررسی عوامل توسعه ورزش همگانی که از سوی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی صورت گرفت مشخص کرد که بسیاری از عوامل توسعه به خود افراد مربوط نمی‌شود؛ بلکه با تسهیل در عوامل سوق‌دهنده محیطی و برطرف‌کردن موانع موجود، افراد با خیال آسوده ورزش همگانی را ازبین فعالیت‌های اوقات‌ فراغت انتخاب خواهند کرد.  مهم ترین عوامل بازدارنده توسعه همگانی در ورزش ایران بر اساس این پژوهش عبارتند از: حمایت مالی ضعیف از ورزش همگانی و حمایت کم مسئولان سازمان‌ها، انحصارگرایی در ورزش، دولتی بودن ساختار ورزش- رسانه- بودجه، مشکلات و دخالت‌های سیاسی و تحریم‌ها، نبود زیرساخت‌های ورزشی و کیفیت پایین و کم‌بودن اماکن و تجهیزات، کارایی نداشتن ساعات درس ورزش و تربیت بدنی عمومی دانشجویان، مشکلات مالی و درآمد پایین مردم و سنگین بودن هزینه‌های برخی از ورزش‌های همگانی، بازاریابی و جذب تماشاچیان ورزش همگانی، ضعف دانش افراد در مورد نحوه مشارکت و فواید ورزش، سطح پایین رضایت و تعهد شغلی و کیفیت زندگی، تصور ضعف بدنی و اضطراب اندام، سبک زندگی ناسالم و تغییر انگیزه افراد، حمایت اجتماعی کم از زنان، کمبود وقت مردم و درگیری ذهنی افراد، آگاهی نداشتن در مورد نحوه فعالیت سازمان‌های مسئول و نبود ثبات تشکیلاتی، نبود بازاریابی در ورزش همگانی، شکاف دیجیتال، کیفیت پایین همایش‌های برگزارشده، پیگیری نشدن حقوقی قوانین مصوب مجلس، ضعف در دانش مدیران و کمبود نیروی انسانی.

عوامل تفاوت ورزش همگانی ایران با کشورهای پیشرفته

مهم ترین عوامل مختلف تمایز توسعه ورزش همگانی در کشورهای پیشرفته با ایران بر اساس بررسی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی عبارتند از: اقدامات کشورهای پیشرفته با امکانات و فناوری پیشرفته، نظارت قوی، تبدیل ورزش به عنوان یک عادت در زندگی و همه گیر بودن ورزش، ثبات اقتصادی و فاصله طبقاتی کم اقشار مختلف، خصوصی سازی و حضور شرکت‌های خصوصی، یکی بودن مسئول و ناظر ورزش همگانی، تنظیم شدن برنامه‌های کلان، سطح مشارکت زیاد، بینش و فرهنگ سلامتی متفاوت، وجود محدودیت‌های کنترل و ارزیابی کارکنان در ورزش کشور، اقتصاد قوی در کشورهای پیشرفته، قوانین حمایتی قوی، بافت شهری مطابق با ورزش همگانی، فرایند یادگیری و آموزش، شناخت ناکافی از ظرفیت‌های بین المللی حوزه ورزش‌های همگانی، فعالیت‌های بدنی عمومی.

راهکارهای توسعه ورزش همگانی

به دلیل اینکه در ورزش همگانی مشارکت و همکاری دستگاه‌های دولتی و نیمه دولتی صورت می‌گیرد، ورزش همگانی یکی از شاخصه‌های توسعه یافتگی ملت‌ها و جوامع محسوب می‌شود. امروزه ورزش همگانی به امری ضروری در جامعه تبدیل شده است ولی راهکارهای توسعه آن در جامعه ناشناخته یا مبهم است. توسعه ورزش همگانی یکی از وظایف اجتماعی دولت‌ها در قبال شهروندان و یکی از اصول حقوق شهروندی تلقی می‌گردد و لازم است که سیاست‌گذاری‌‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در جهت توسعه و ارتقای ورزش‌های همگانی در جامعه متناسب با نیازها و خواسته‌های شهروندان تنظیم گردد. فرایند سیاست‌گذاری‌‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در ورزش همگانی ایران با آسیب‌ها و چالش‌هایی همراه است که باید آن‌ها را شناخت و براساس روش‌های علمی و عملی آن را اصلاح کرد. مهم‌ترین راهکارهای توسعه ورزش همگانی عبارتند از: حمایت دولتمردان و سیاست‌گذاران از ورزش همگانی، آشنا کردن مردم با ابعاد، آثار و فواید گوناگون ورزش همگانی ، فراهم کردن زیرساخت‌های عمومی و توسعه امکانات سخت‌افزاری و فضاهای ورزشی متناسب با جمعیت، نگاه ویژه به ورزش بانوان، روستائیان، معلولین و طبقات کم درآمد در توسعه ورزش همگانی، رسیدگی و توجه بیشتر به ورزش مدارس، دانشگاهها و مراکز عمومی، رسیدگی هر چه بیشتر به ورزش شهرستان‌ها و محله‌ور، احیای ورزشهای بومی و محلی، برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های مرتبط با توسعه فرهنگ ورزش همگانی، توجه منطقی به ورزش قهرمانی و ورزش همگانی، توسعه و افزایش تنوع در رشته‌های ورزشی همگانی، ترویج فرهنگ مشارکت همگانی بین سازمان‌های دست اندرکار ورزش همگانی در کشور، استفاده از ظرفیت‌های موجود در صداوسیما، رسانه، فناوری اطلاعات و فناوری‌های نو برای ترغیب و تشویق جامعه، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت کلان بر توسعه ورزش همگانی و مشخص کردن شرح وظایف تمام سازمان‌ها و نهادهای دست اندرکار ورزش همگانی، فرهنگ‌سازی بنیادی و سرمایه‌گذاری مخصوص از طریق تأثیرگذاری بر تفکر کودکان و نوجوانان و دانش‌آموزان، لزوم تغییر نگرش در ورزش همگانی در بین مسئولان و شهرداری‌ها و طراحان شهری، فراهم کردن زمینه‌های ورود بخش خصوصی به ورزش همگانی در کنار افزایش سهم بودجه دولتی اختصاص یافته به ورزش همگان، تربیت نیروهای کارآمد و متخصص به لحاظ کیفی و کمی و توجه ویژه به مربیان ورزش همگانی، اجرای مستمر و سالانه طرح ملی پایش فعالیت بدنی، طرح‌های تشویقی یا تخفیف مالیاتی در راستای حمایت از ورزش همگانی، اصلاح سبک زندگی و رفتار تمرینی نظم به کمک رویکرد بازاریابی  و توسعه اجتماعی، مشخص کردن استاندارهای مورد انتظار آمادگی جسمانی و تندرستی عمومی و تععین وظایف نهادها و سازمان‌های مرتبط، استفاده از پایگاه های بسیج، مساجد و حوزه‌های علمیه، استفاده از منابع طبیعی و جاذبه‌های گردشگری طبیعی برای توسعه ورزش همگانی: کوه، ‌رودخانه، دریا و… .

در پایان با توجه به موارد ذکر شده، به طور خلاصه می‌توان اظهار داشت که راهکارهای توسعه ورزش همگانی و همگانی کردن ورزش با داشتن جامعه فعال، مردم فعال، سیستم فعال و محیط فعال تحقق خواهد یافت.

نویسنده: دکتر ابراهیم آذرپور

انتهای پیام/