منوی اصلی

منطقه تالش یا تالشستان از زمان های قدیم جزئی از فومن شمرده می شد. از سکوت منابع تاریخی دربارۀ قوم تالش تا دورۀ ایلخانان مغول می‌توان دریافت که این قوم در رویدادهای مهم آن دوران حضور چندانی نداشته است. در دورۀ مغول، تالشان به لحاظ حفظ اقتدار سنتی خود یاغی به‌شمار می‌آمدند و گویا به امر سلطان محمد خدابنده معروف به اولجایتو (۶۸۰– ۷۱۶ق) سرکوب و تاراج شدند. پس از مرگ تیمور در سال ۸۰۷ق. و بروز آثار ضعف در دولت گورکانی، تالشان بر جانشینان وی یاغی شده‌اند.

امروزه سرزمین تالش به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می شود. تالش شمالی در جمهوری آذربایجان بوده و جمعیت آنان بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر برآورد می‌شود و بیش تر به صورت مهاجر در شهر باکو زندگی می‌کنند. تالش جنوبی بیش تر در شمال غرب ایران و در استان های گیلان و اردبیل به صورت بومی ساکن اند، و جمعیت شان در کل ایران برطبق آخرین گمانه ها بیش از هفتصد هزار تن می‌باشد. تالشان گیلان در شهرستان طوالش به مرکزیت شهر هشتپر (هشتبر) مرکز تالش جنوبی، و در شهرستان های آستارا، رضوان شهر، ماسال، بخش‌هایی از شهرستان های شفت، فومن، رودبار، صومعه سرا و همچنین گروه زیادی از تالشان در شهرهای رشت و تهران زندگی می‌کنند.

در کنار مشکلات دایمی کشور ایران، در سه دهه اخیر در مناطق غربی استان گیلان حاشیه های به وجود آمد که از چشم تیزبین مردم و فرهیختگان گیلانی دور نماند. در سال های اخیر با ظهور کنشگران تالش، و دسترسی راحت مردم به وسایل ارتباط جمعی، اینترنت و شبکه های اجتماعی، حواشی و توهم هایی درباره تالشستان به وجود آمد. کاربرد زیاد واژه استان مستقلی به نام تالشستان در استان کوچک گیلان؛ انتساب شخصیت های ملی و فرامنطقه ای مثل میرزاکوچک خان به قوم تالش بدون هرگونه سند و مدرک و تنها براساس ظنّ، اُسطوره سازی برای قوم تالش مثل ساختن اُسطوره حسن خان آلیانی معین الرعایا از یاران میرزاکوچک خان جنگلی و قهرمان سازی او مانند نامگذاری میدان و خیابانی در تالش به نام حسن خان آلیانی؛ ترویج مشاهیر قوم تالش؛ و …، همگی از مصادیقی است که در دو دهه اخیر در غرب گیلان دیده می شود.

جدیدترین برنامه ها در ادامه این کجراهه، تأسیس «انجمن تالشان» در هفته های اخیر توسط عده ای سکولار است. افرادی که اعتقادی به نظام و حکومت اسلامی ایران نداشته و حتی با قلم مسموم خود سعی در معاندت و معاضدت با نظام دارند؛ و جالب آن که اولین دیدار این انجمن نوظهور برای پیاده سازی اهدافش نشست چند ساعته با حجت الاسلام دکتر مجتبی نورزاد، امام جمعه تالش زبان هشتبر، در روزهای اخیر و ارائه درخواست های مانند: بازگشت نام تالش به پسوند استان گیلان (یعنی استان گیلان و تالش)، تأسیس صدا و سیمای ویژه تالش‌زبانان و تشکیل کمیته‌ای در استانداری گیلان برای بازگرداندن نام پیشین و تالشی جای نام‌هایی که از تالشی به دیگر زبان‌ها تغییر یافت، ‌است. شاید این گروه دیوار امام جمعه تالش را به خاطر نامه نگاری انتقادی بیست بندی او در دو هفته پیش به هادی حق شناس استاندار محترم گیلان کوتاه دید؛ و شاید هم منظور از این دیدار استفاده از بومی بودن و جایگاه معنوی امام جمعه تالش در میان جامعه تالش زبانان باشد.

به هرحال، باتوجه به قوی بودن مبحث قومیت نزد تالشان، مسئولین استان گیلان و شهرستان تالش ضمن انجام وظایف قانونی خود در رابطه با بهبود وضعیت اقتصادی و کشاورزی و فرهنگی، با قدم های استوار درصدد پیاده سازی سیاست های اجرایی نظام بوده و از هرگونه حاشیه سازی که موجب تفرقه می گردد، پرهیز نمایند؛ البته ساده اندیشی است که بگوئیم کنش های به هرحال، باتوجه به قوی بودن مبحث قومیت نزد تالشان، مسئولین استان گیلان و شهرستان تالش ضمن انجام وظایف قانونی خود در رابطه با بهبود وضعیت اقتصادی و کشاورزی و فرهنگی، با قدم های استوار درصدد پیاده سازی سیاست های اجرایی نظام بوده و از هرگونه حاشیه سازی که موجب تفرقه می گردد، پرهیز نمایند؛ البته ساده اندیشی است که بگوئیم کنش های قومی برخی تالشان ایران هیچ رنگ و بوی تجزیه طلبی ندارد، بلکه فقط بازسازی هویت قومی و پاسداری از فرهنگ و تاریخ و قومیت خودشان است.

به قلم:

رسول سعیدی زاده

پژوهشگر، نویسنده و روزنامه‌نگار