منوی اصلی

به گزارش «گیل بان»؛ “صنعت گردشگری” عاملی موثر برای ایجاد اشتغال پایدار و رونق کسب و کار در مناطق روستایی کشور است که سیاستگذاری و برنامه ریزی برای توسعه آن منجر به بهبود وضعیت معیشتی روستاییان خواهد شد.
طبق سرشماری سال 1395 حدود 26 درصد جمعیت کشور در مناطق روستایی زندگی می کنند. اقتصاد روستایی کشور از شکنندگی بالایی رنج می برد، چرا که تکیه بیش از حد بر فعالیت های صرفاً کشاورزی در برنامه ها و راهبردهای توسعه روستایی، نتایج منفی زیادی در پی داشته که تهدیدی برای پایداری اقتصاد و منابع زیست محیطی نواحی روستایی است.
توسعه نیافتگی روستاها و کیفیت زندگی روستاییان در ابعاد وسیع و گسترده ای طی چند دهه اخیر کانون توجه اغلب دانشمندان و صاحبنظران توسعه بوده است؛ در هر دوره ای می توان شاهد حاکمیت اندیشه ای نو و رویکردی بدیع در این عرصه بود که نفوذ آنها در حوزه های برنامه ریزی، فضاهای روستایی را با دگرگونی هایی مثبت یا منفی روبرو کرده است. با این وجود، همانگونه که توسعه در مفهوم عام آن عاملی انسانی بوده و بالتبع امری نسبی و وابسته به زمان و مکان های مختلف است، توسعه روستایی نیز همچنان در کانون توجهات قرار داشته و در اهداف توسعه هزاره سوم یکی از مهمترین ابعاد را به خود اختصاص داده است.
با مطرح شدن توسعه روستایی پایدار در دهه های اخیر که در پی ارائه شیوه های مناسب زندگی در سطح روستاها از طریق حفظ و تقویت پتانسیل های طبیعی و انسانی و همچنین کاهش محدودیت های آنها می باشد، لزوم توجه به برنامه ها و گزینه های پایدار نظیر گردشگری ضروری به نظر می رسد.
کشاورزی به تنهایی نمی تواند اشتغال و درآمد کافی را برای جمعیت روستایی فراهم آورد، بنابراین گسترش گردشگری به عنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه روستایی در ایران قادر به ایفای نقشی موثر است.
سفر و گردشگری از مهم ترین بخش های اقتصاد جهانی به شمار می آیند. سهم بزرگی از اقتصاد در بسیاری از کشورهای جهان وابسته به صنعت گردشگری است به طوریکه این صنعت با میلیاردها دلار درآمدزایی، در رده صنایعی از قبیل نفت و خودروسازی قرار می گیرد.
بر اساس گزارش سالانه شورای سفر و گردشگری در سال 2016 مشارکت مستقیم و کل صنعت گردشگری در تولید ناخالص داخلی جهان به ترتیب 2306 و 7613 میلیارد دلار (معادل 3.1 و 10.2 درصد) بوده که به طور مستقیم در ایجاد 108 میلیون و 741 هزار و به طور غیرمستقیم 292 میلیون و 220 هزار شغل نقش داشته است.
گذشته از منافع و مزایای مادی گردشگری، دلیل اهمیت یابی روزافزون این صنعت در سراسر جهان این است که این فعالیت، راهکاری مناسب، برای نیل به توسعه پایدار به ویژه در کشورهای در حال توسعه می باشد؛ چرا که گردشگری منبعی تمام نشدنی است و نسبت به سایر فعالیت های اقتصادی تأثیرات تخریبی زیست محیطی کمتری دارد.

روستا مقصدی برای تمام فصول
تحولات جهانی بعد از جنگ جهانی دوم از جمله در زمینه ایجاد شهرهای بزرگ و گسترش شهرنشینی، آلودگی محیط های شهری و نیز افزایش اوقات فراغت موجب گسترش گردشگری روستایی شده است.
برخورداری بافت و معماری روستایی از زیبایی اکولوژیکی، استفاده از مصالح بومی، هماهنگی با شرایط محیطی در استقرار بافت و ساخت و ساز مسکن، قرار گرفتن روستاها در بستر طبیعی و برخورداری از مناظر و چشم اندازهای طبیعی در تمامی فصول سال، مهمترین امتیازهای روستاست. این خاصیت های محلی و جاذبه های سنتی، زمینه مورد علاقه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود.
از نظر توان های محیطی گردشگری، ایران سرزمینی چهار فصل و با تمدنی چند هزار ساله و با بیش از 65 هزار روستا از جاذبه های متنوع و منحصر به فرد تاریخی، مذهبی، فرهنگی و طبیعی برخوردار است. به همین دلیل در ردیف ده کشور برتر دنیا از نظر برخورداری از جاذبه های گردشگری قرار گرفته است.
اگر گردشگری روستایی به نحوی مناسب و برنامه ریزی شده و منطبق با معیارهای زیست محیطی مدیریت گردد، می تواند محرکی در فرایند توسعه یافتگی و حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی درکلیه زیر شاخه های اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و همچنین خود فعالیت گردشگری باشد.
با این وجود گردشگری روستایی فعالیت بسیار پیچیده ای است که با بخش های دیگر جامعه و اقتصاد وجوه مشترکی دارد و دارای آثار و پیامدهای مختلفی است که می باید در فرایند برنامه ریزی تمامی جوانب آن را مورد ملاحظه قرار داد تا از عوامل منفی جلوگیری شود و تأثیرات مثبت عوامل اقتصادی، اجتماعی و محیطی مرتبط با آن افزایش پیدا کند.

اهمیت گردشگری روستایی
گردشگری روستایی در واقع شکلی از مشارکت همه اقشار جامعه روستایی در فرایند توسعه است؛ چرا که با ورود گردشگر به یک منطقه تمامی افراد ناخودآگاه در مسیر توسعه قرار می گیرند. یکی از دلایل عقب ماندگی و توسعه نیافتگی مناطق روستایی کم توجهی نسبت به صنعت گردشگری در این مناطق است.
مسلماً گردشگری نقش اساسی در میزان توسعه و حفظ ذخایر نواحی روستایی ایفا می کند. با فرض اهمیت گردشگری به عنوان فعالیتی گسترده و عمومی و تأکید روز افزون در حیطه سیاست های توسعه محلی و منطقه ای و با در نظر گرفتن این موضوع که تعریف مشترک و قابل قبولی از گردشگری روستایی وجود داشته باشد، توسعه گردشگری امری ضروری به نظر می رسد.
زهرا سعیدی عضو فراکسیون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی در این رابطه گفت: «گردشگری روستایی جزیی از صنعت گردشگری به حساب می‌ آید که می ‌تواند با برنامه ‌ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیت‌ ها و محدودیت ‌های گردشگری روستایی، نقش موثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی بر عهده داشته باشد.»
گردشگری روستایی می تواند موجبات بهبود فرایند توسعه روستایی را با ایجاد فعالیت مکمل بخش کشاورزی، اشتغال زایی و افزایش درآمدهای خانوارهای روستایی در بستر مشارکت سازی روستایی در فرایند پذیرش گردشگر امکان پذیر سازد.
ایران با دارا بودن شرایط متنوع آب و هوایی و جاذبه های فرهنگی و طبیعی و اقلیمی و همچنین گسترش آداب و رسوم محلی، این توانمندی را دارد تا با شناسایی و ارزیابی جایگاه توریسم و شناسایی نقاط قوت و ضعف توسعه توریسم روستایی، فرصت هایی را از دل تهدیدهای موجود فراهم آورد تا موجب توسعه روستایی پایدار و بهره مند شدن نسل های امروز و آینده از معیشت پایدار و پتانسیل های موجود در ساختار اقتصادی و اقلیمی و اجتماعی روستا گردد.
ابراهیم آذرپور عضو انجمن پایشگران محیط زیست ایران با بیان منافع حاصل از “گردشگری روستایی” برای کشاورزان اظهار کرد: «برپایی تورهای آشنایی با مراحل “کاشت، داشت، برداشت و فرآوری محصولات مختلف کشاورزی”، علاوه بر جنبه های تفریحی و آموزشی برای گردشگران قادر به ایجاد ارزش افزوده برای کشاورزان است.»
اثر گردشگری روستایی بر اقتصاد روستا در مناطق مختلف دنیا گوناگون می باشد؛ ولی همواره اثر مثبت و عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی روستا بوده است. آثار مثبتی که گردشگری روستایی بر اقتصاد روستا دارد بسیار قابل توجه تر از آثار منفی آن است، به طور کلی گردشگری روستایی به عنوان عامل اقتصادی عمده و بسیار موثر در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و گسترش آن می تواند فعالیت های اقتصادی و مشاغل گوناگونی را در مناطق روستایی به وجود آورد که این فرصت های شغلی بیشتر خدماتی هستند.
افزایش تولیدات صنایع دستی و فروش آن، گسترش خدمات هتل داری و حمل و نقل، ایجاد فروشگاه ها و … باعت به وجود آمدن شغل های جدید می شود که به تبع آن، بیکاری و نرخ مهاجرت از روستا به شهرها کاهش و هجوم نیروی کار مازاد بخش کشاورزی و دامداری به بخش خدمات افزایش می یابد و چه بسا که روند مهاجرت با توجه به رونق این مناطق کاهش می یابد.
گسترش گردشگری روستایی باعث روی آوردن مردم به فعالیت های سازنده و رونق اقتصادی و کاهش فقر می شود که گسترش خدمات اجتماعی و رشد سرمایه گذاری را در مناطق در پی خواهد داشت.
گردشگری روستایی موجب ارتقای آگاهی در مورد محیط زیست می شود و مردم را در تماس مستقیم با محیط های زیست طبیعی قرار می دهد و دانش و آگاهی را از محیط زیستشان افزایش می دهد. همچنین اکوتوریسم موجب توسعه دانش پایه می گردد. اکوتوریست ها نه تنها موجب منافع اقتصادی برای مردم روستایی می شوند، بلکه به طور مستقیم و غیر مستقیم به فعالیت های تحقیق و حفاظت منطقه از نظر مالی نیز کمک خواهند کرد.
گردشگری در یک کلیت دربرگیرنده جریانی از سرمایه، انسان، فرهنگ و کنش متقابل میان آنهاست که در فضاهای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای می نهد. ایجاد اشتغال برای ساکنان محلی در عرضه فضا برای استفاده گردشگران یکی از این آثار است.
از طرفی اقتصاد گردشگری به عنوان یک فعالیت پویا و چند وجهی، بر پایه ظرفیت و توان طبیعی، کالبدی، اجتماعی و فرهنگی سرزمین پایه گذاری می شود و به این طریق نه تنها باعث ایجاد فرصت های مناسب اشتغال و درآمدزایی، رفاه و توسعه اقتصادی مردم بومی خواهد شد، بلکه ابزاری مناسب برای شناخت فرهنگ ها و نشردهنده ارزش ها، باورها و دانسته های جوامع گوناگون است.
بنابراین گردشگری روستایی با ایجاد اشتغال، افزایش سطوح درآمد، متنوع سازی فعالیت های اقتصادی، افزایش سطح آگاهی های اجتماعی و ایجاد روابط اجتماعی گسترده بین جامعه میزبان و میهمان به حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست طبیعی کمک کرده و با جلوگیری از مهاجرت بی رویه و بهینه سازی بهره برداری از زمین به توسعه روستایی پایدار کمک می کند. هدف این بخش از گردشگری به حداقل رساندن آسیب های فرهنگی و محیطی، فراهم ساختن رضایت بازدیدکنندگان و در درازمدت فراهم کردن مقدمات رشد اقتصادی ناحیه است. این راه به دست آوردن تعادل و موازنه بین رشد نهایی گردشگری و نیازهای حفاظت و نگهداری منابع طبیعی است.

توسعه پایدار گردشگری در مناطق روستایی
برای توسعه پایدار گردشگری روستایی باید شاخص ها و معیارهای اثر بخش اقتصادی، ملاحظات زیست محیطی و ارزش های فرهنگی- اجتماعی جامعه محلی را به صورت جامع در نظر گرفت. بنابراین چنین شاخص هایی بیشتر ابزارهایی هستند که در سطح مدیریت محلی کاربرد دارند.
به عنوان برخی از سیاست های راهبردی جهت توسعه پایدار گردشگری در مناطق روستایی می توان استراتژی توسعه، تکمیل و متنوع سازی فعالیت ها و خدمات گردشگری جهت افزایش جذب گردشگران تازه وارد؛ توسعه کسب و کارهای محلی گردشگری و جلوگیری از نشتی سرمایه ها به بیرون از روستا؛ حفاظت و صیانت از منابع محیطی، فرهنگی و جاذبه ها (دستیابی به پایداری منابع)؛ توانمندسازی جوامع مقصد گردشگری (دستیابی به پایداری انسانی)؛ توسعه و ساماندهی زیرساخت ها، خدمات و تجهیزات مورد نیاز گردشگری؛ بازنگری در قوانین و مقررات جهت کنترل ساخت و سازهای غیراصولی در زمینه های کشاورزی و حریم رودخانه و استفاده بهینه از جاذبه های گردشگری و جلوگیری از تخریب، آلودگی و از بین رفتن این منابع؛ تشویق و حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی در جهت توسعه زیرساخت ها و متنوع سازی جاذبه ها و خدمات گردشگری را برشمرد.
انتهای پیام/