منوی اصلی

دکتر ابراهیم آذرپور در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی «گیل بان»، گفت: قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی مصوب در تاریخ ۱۳۷۴/۳/۳۱ و اصلاحیه بعدی آن به تاریخ ۱۳۸۵/۸/۱ اصلی‌ترین قانون و سند بالادستی سازمان امور اراضی کشور و وزارت جهاد کشاورزی برای حفاظت از کاربری اراضی کشاورزی و صیانت از عرصه‌های زراعی و باغ‌های کشور است و پنج شرط برای درخواست تغییر کاربری وجود دارد که شامل موافقت اصولی دستگاه مربوطه، موافقت سازمان محیط زیست، مجوز وزارت دفاع، موافق دستگاه ذی‌ربط، موافقت وزارت راه و شهرسازی می‌شود.

آذرپور خاطر‌نشان کرد: از ابتدای دهه نود خورشیدی تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار مورد تغییر کاربری غیر‌مجاز در اراضی کشاورزی کشور رخ داده است و سرانه اراضی کشاورزی کشور در ۵۰ سال گذشته از ۵۳۰۰ متر مربع به کمتر از ۱۸۷۰ متر مربع رسیده و اکنون در کل کشور ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار زمین درجه یک و ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار درجه دو وجود دارد که حاکی از کم بودن اراضی مرغوب کشور است. وی ادامه داد: بر اساس آمار رسمی مساحت اراضی کشاورزی کشور قریب به ۱۸.۷ میلیون هکتار است که تاکنون در سطح ۴.۸ میلیون هکتار رفع تداخل انجام شده است و حدود ۳ میلیون هکتار تغییر کاربری اراضی طی ۱۰ سال گذشته در کشور داشته‌ایم. آذرپور افزود: طبق آمار موجود ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار و ۱۶۰ هزار هکتار اراضی باغی در گیلان وجود دارد که پس از پایان یافتن اجرای طرح کاداستر (محدوده‌بندی یا حدنگاری) در سال ۱۴۰۱ میزان دقیق این آمار مشخص خواهد شد و پروژه حدنگاری اراضی ملی و دولتی، کاربری اراضی را مشخص و مالکیت اراضی ملی و مستثنیات را تعیین می‌کند. وی اظهار داشت: برنج، چای، زیتون، پیله ابریشم، بادام زمینی، فندق و مرکبات عمده‌ترین محصولات کشاورزی این استان را تشکیل می‌دهند و در استان گیلان ۳۱۷ هزار نفر بهره‌بردار با میانگین سنی بالای ۵۵ سال در بخش کشاورزی فعالیت دارند. وی ادامه داد: در اراضی حاصلخیز کشاورزی گیلان که نزدیک به حدود ۳۰ درصد از مساحت کل استان است، در حدود ۷۰ نوع محصول کشاورزی تولید می‌شود که ۲۰ محصول تولیدی رتبه‌های برتر را از آن خود کرده‌اند.

به گفته آذرپور، استان گیلان با آنکه کمتر از ۰.۹ درصد خاک کشور را دارد، حدود ۳ درصد از تولیدات محصولات کشاورزی کشور را تولید می‌کند و سهم بخش کشاورزی استان در تولید ثروت معادل ۴۰ درصد است. دکتر آذرپور استان گیلان را در زمره ۱۰ استان برتر در بخش کشاورزی و تأمین امنیت غذایی در کشور دانست و یادآور شد: از ۲۰۶۰ روستای بالای ۲۰ خانوار جمعیت در استان گیلان، طرح هادی ۲۰۱۳ روستا تهیه شده (۵۸ روستا در استان گیلان اصلاً طرح هادی ندارد) و ۷۴۷ روستا نیز نیازمند بازنگری طرح‌های هادی هستند. وی گفت: شوربختانه میزان تقاضای تغییر کاربری در استان گیلان معادل ۲۰ درصد اراضی باغی و زراعی این استان می‌باشد و موارد متعدد تغییر کاربری اراضی مستعد کشاورزی زیبنده گیلان نیست. آذرپور با اشاره به تفکیک استانی میزان شناسایی شده تغییر کاربری غیرمجاز در آمارنامه تخصصی سازمان امور اراضی کشور (سال ۱۳۹۹)، گفت: از ۶۰۳۹ مورد شناسایی شده تغییر کاربری غیر مجاز کشور (۴۴۲۶ هکتار)، ۲۹۲۹ مورد با سطح ۲۲۲ هکتار مربوط به استان گیلان بوده است.

آذرپور با اشاره به صدرنشینی پنج استان تهران، البرز، مازندران، گیلان و گلستان در تغییر کاربری غیرمجاز، عنوان نمود: قرار گرفتن استان‌ گیلان و مازندران در رتبه‌های دوم و چهارم از نظر بیشترین مشاور املاک درحالی است که به ‌لحاظ جمعیت؛ استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و خوزستان به ترتیب پنج استان پرجمعیت کشور هستند. وی افزود: هر روز پهنه بیشتری از اراضی کشاورزی استان گیلان در معرض تهدید است و در گذر زمان به تصرف شهرها، شهرک‌های ویلایی و بافت مسکونی روستاها در آمده و این زمین‌های کشاورزی هستند که قربانی تغییر کاربری غیرمجاز شده و صدایشان در میان غرش بولدوزرها، لودرها و کامیون‌ها گم می‌‌شود. وی با بیان اینکه بخش کشاورزی استان گیلان بیش از ۳۰ درصد اشتغال و ۶۲ درصد کل صادرات استان را تشکیل می‌دهد، افزود: پدیده شوم تغییر کاربری‌ از مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی گیلان بوده و معیشت ۳۰ درصد از فعالان این بخش را تهدید می‌کند.

عضو انجمن علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار ایران با اشاره به گزارش مفصلی که با عنوان «تحلیل تغییرات کاربری اراضی کشاورزی در منطقه شمال کشور» توسط موسسه «پژوهش‌های برنامه‌ریزی اقتصاد و کشاورزی و توسعه روستایی» سازمان امور اراضی در یک دوره ۲۳ ساله از دهه ۷۰ تا سال‌‌‌های اخیر در استان گیلان تهیه ‌شده است، افزود: در کل استان گیلان سهم کاربری مسکونی ۷ برابر شده و در مقابل ۱۲ درصد از اراضی جنگلی غرب گیلان، ۶ درصد از اراضی کشاورزی شرق گیلان و ۳ درصد از مراتع شرق گیلان از بین رفته و ۳۳ درصد مراتع و جنگل‌های استان‌های شمالی در ۲۵ سال اخیر تبدیل به مسکن و ویلا شده است (متاسفانه یک سوم شمال ویلا شده است). آذرپور با استناد به آمارنامه سازمان جهاد کشاورزی، توضیح داد: سطح بارور محصولات باغی استان گیلان از ۸۹۴۲۷ هکتار (رتبه ۷ کشور) در سال ۱۳۸۹ به ۷۰۵۰۳ هکتار (رتبه ۱۲ کشور) در سال ۱۴۰۰ رسید و سطح زیر کشت محصولات زراعی استان گیلان از ۲۱۳۴۸۵ هکتار (رتبه ۱۹ کشور) در سال ۱۳۸۶ به ۱۹۶۱۸۳ هکتار (رتبه ۲۰ کشور) در سال ۱۴۰۰ کاهش یافت. وی ادامه داد: با تبدیل کاربری هر هکتار اراضی کشاورزی به کاربری غیرکشاورزی سالانه ۸ تن محصول کشاورزی از دسترس خارج می‌شود و تأمین غذای ۲۰ نفر به خطر خواهد افتاد. وی تأکید کرد: برای تولید یک سانتی متر مکعب خاک در محیط مناسبی مثل شمال به حدود ۷۰۰ سال زمان نیاز است و در چنین شرایطی شایسته نیست با کم‌کاری در مورد اجرای قانون حفظ کاربری اراضی، سالانه خاک حاصلخیز گیلان را با تغییرکاربری در عرصه‌های زراعی و باغی از دست بدهیم.

آذرپور از کاهش حدود ۵۰ درصدی حجم جنگل‌های هیرکانی شمال کشور به عنوان دومین میراث طبیعی ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی طبیعی یونسکو طی ۵۰ سال گذشته خبر داد و افزود: سال ۹۷ آماری ارائه شد مبنی بر اینکه حدود ۱.۶ میلیون هکتار از جنگل‌های شمال کشور باقی مانده که این رقم در دهه ۳۰ حدود ۳.۵ میلیون هکتار بوده است یعنی در این مدت حدود دو میلیون هکتار عرصه جنگلی را از دست داده‌ایم و نیمی از آنچه ظاهراً هنوز باقیمانده از حالت پایدار خارج شده و تا حدود زیادی تخریب شده است. آذرپور در ادامه مهم‌ترین دلیل تخریب جنگل‌های هیرکانی شمال کشور را چراغ سبز به تغییر کاربری اراضی دانست و یادآور شد: تخریب جنگل و منابع طبیعی به معنی کاهش ظرفیت آن برای عرضه محصولات و خدمات اجتماعی و فرهنگی و محیطی است. وی ادامه داد: در اوایل دهه ۷۰ اراضی سطح زیر کشت چای بیش از ۳۴ هزار هکتار بود ولی به علل گوناگونی از جمله رهاسازی باغات توسط کشاورزان، تخریب و تغییر کاربری اراضی از سطح زیر کشت آن کاسته شد و اکنون به ۲۸ هزار هکتار رسید که به همین نسبت اشتغال افرادی که در این بخش شاغل بوده‌اند از میان رفته است و این امر باعث شده سهم عمده مصرف داخلی از طریق واردات تأمین شود که نتیجه‌ای جز وابستگی کشور به بیگانگان و عدم استقلال در این حوزه در بر نخواهد داشت.

عضو انجمن علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار ایران از عوامل کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، نظارتی و مدیریتی به عنوان عوامل تغییر کاربری اراضی کشاورزی گیلان نام برد و اظهار داشت مهم‌ترین علت‌های دخیل در پدیده تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی گیلان عبارتند از: تفاوت بسیار بالای ارزش زمین کاربری شده با قیمت زمین کشاورزی؛ زیاده خواهی افراد سودجود و منفعت طلب و برخورد ضعیف با قانون‌شکنان؛ مشکلات و توسعه نیافتگی بخش کشاورزی؛ ناهمخوانی هزینه و درآمد بخش کشاورزی و سود بیشتر سایر بخش‌ها نسبت به بخش کشاورزی؛ نبود الگوی مناسب کشت و فقدان قدرت مالی کشاورزان؛ نداشتن سند و خرید و فروش اراضی کشاورزی با قولنامه و خرد‌شدن و تقسیم شدن اراضی کشاورزی؛ توریستی بودن اراضی کشاورزی و هجوم غیر بومی ها؛ بورس بازی گسترده املاک و رشد تسهیلات و خدمات مرتبط با بخش گردشگری؛ گسترش شبکه حمل‌ و نقل و ارتباطات روستایی در مجاورت شهرها؛ توسعه شهر بدون توجه به پیوست‌ها و زیرساخت‌ها در مجاورت روستاها؛ تخلف از قوانین و مقررات و تناقض در ارائه تعریف قوانین و مقررات جامع حفظ کاربری اراضی کشاورزی؛ ایجاد پارک‌ها و شهرک‌های صنعتی؛ نامشخص بودن آمایش سرزمین و برنامه جامع حفظ کاربری اراضی کشاورزی؛ مدیریت و برنامه‌ریزی ضعیف و نادرست و عملکرد ضعیف و ناهماهنگی دستگاه‌ها و نهاد‌‌های متولی امر و نظارتی در کنار فساد اداری و فشار‌های فرا‌قانونی؛ تغییر نگاه در عوامل فرهنگی و اجتماعی و تغییر سبک زندگی روستاییان؛ تنوع قوانیـن و مقـررات متراکـم و پراکنـده؛ اطلاعات ناکافی از جایگاه و ارزش محیط زیست و منابع طبیعی.

آذرپور در ادامه تهدیدهای نشأت گرفته از تغییر کاربری اراضی کشاورزی گیلان را اینگونه برشمرد: آسیب جدی به بخش کشاورزی و مرگ تدریجی کشاورزی؛ کاهش تولید و کیفیت محصولات کشاورزی؛ تهدید امنیت غذایی و وابستگی به بیگانگان؛ تخریب محیط زیست؛ کاهش اشتغال و درآمد روستاییان؛ افزایش ترافیک و تردد در جاده‌های اصلی و فرعی روستایی به‌ ویژه در ایام تعطیل؛ افزایش مصرف منابع؛ افزایش تولید پسماند و پساب در استان، افزایش مهاجرت روستاییان به شهر؛ افزایش مشکلات و هزینه جامعه و دولت؛ از بین رفتن خاک و تغییر شاخص‌های کیفی خاک؛ کاهش گونه‌های گیاهی، جانوری و تنوع زیستی؛ تغییر کیفیت آب زیرزمینی و ﺗﻌﺎدل آب ﺑﯿﻦ ﺑﺎرش، ﺗﺒﺨﯿﺮ، ﻧﻔﻮذ‌ﭘﺬﯾﺮی و رواﻧﺎب؛ افزایش دمای محیط و تشدید انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییر اقلیم؛ پیامدهای منفی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی؛ گسترش بیابان و سیل و ریزگرد؛ مهار ناپذیر شدن بلایای طبیعی و بحران‌ها؛ سرخوردگی و از دست دادن هویت خانوادگی و اجتماعی و کاهش انگیزه برای برنامه‌ریزی فعالیت‌های کشاورزی. وی اضافه کرد: شعار روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۲۱ میلادی «بازنگری، بازآفرینی، ترمیم» و سال ۲۰۲۲ میلادی «در کیهان بیلیون‌ها کهشکان وجود دارد، در کل کهکشان بیلیون‌ها سیاره وجود دارد، اما تنها یک زمین وجود دارد» به خودی خود، تمام مواردی را که انسان باید برای حفظ زیست کره رعایت کند در خود دارد.

آذرپور با بیان اینکه مدیریت بر اراضی کشاورزی کشور در مقام یک سرمایه ملی یکی از اضلاع اصلی امنیت غذایی و پایه مهم تولید و توسعه پایدار کشاورزی در کشور محسوی می‌شود، تصریح کرد: رشد و توسعه کشاورزی کشور بدون توجه به اولویت‌های اصلی چهارگانه مدیریت بر اراضی و آب و خاک؛ مدیریت بر تولید و کشت؛ مدیریت بر نهاده ها؛ و مدیریت بر توزیع و بازار مقدور نخواهد بود. وی بیان داشت: نباید با تغییر کاربری اراضی مستعد و حاصلخیز کشاورزی، کاهش سطح تولید و بهره‌وری را رقم بزنیم. وی در ادامه توضیح داد: حمایت از بخش کشاورزی بنا به دلایل گوناگون از قبیل ایجاد اشتغال و رونق تولید در صنایع پیشین و پسین، برقراری امنیت غذایی، اساسی بودن برخی از کالاهای کشاورزی در سبد غذایی جامعه، توسعه روستا و حفظ وضعیت جمعیت روستایی و جلوگیری از مهاجرت به شهرها، حفظ و پایداری محیط‌زیست، کمک به امنیّت ملی و استقلال کشور، ایجاد ارزش افزوده و افزایش درآمد ملی از راه صادرات غیر‌نفتی، الزامات مزیت نسبی و ساختاری تولید، بالا‌بردن سطح سلامت جامعه، خودکفایی و ارتقاء درآمد کشاورزان پذیرفته شده و در همه کشورها اعم از توسعه یافته و درحال توسعه به روش‌های گوناگون، اعمال می‌‌شود.

آذرپور با اشاره به خبر راه‌اندازی طرح پنجره واحد زمین در استان گیلان تا پایان سال به نقل از رئیس سازمان امور اراضی کشور، ذکر کرد: با توجه به اینکه در این طرح تمامی امور مربوط به زمین باید به‌صورت فرآیندی و از طریق سامانه‌ها انجام شود می‌تواند منجر به تسهیل، تسریع، حذف امضا‌های طلایی، کاهش خطای انسانی و شکل‌گیری فساد و ساختارمند شدن امور مربوط به زمین گردد.

عضو انجمن علمی آموزش محیط زیست و توسعه پایدار ایران در پایان با تأکید بر اینکه تغییر کاربری اراضی باید بر اساس مبنایی دقیق و علمی سنجیده شود تا مشخص شود به سود یا زیان زمین است، افزود: آمایش سرزمین یکی از شاخص‌هایی به شمار می‌رود که طبق آن کاربری اراضی به صورت علمی بررسی می‌شود تا بر اساس پتانسیل و توانایی که دارد از آن زمین استفاده شود. وی اضافه کرد: حفاظت از اراضی به عنوان اساسی‌ترین عنصر تجدیدناپذیر حیات بشری که به رسم امانت به انسان سپرده شده است امری ضروری است و اولین اقدام برای حفظ کاربری اراضی کشاورزی این است که بر اساس آمایش سرزمین جامع، قوانین و برنامه‌های جامع مورد نیاز تدوین و اجرا گردد. آذرپور در ادامه بیان کرد: با افزایش جاذبه بخش کشاورزی برای کشاورزان و سرمایه گذاران این بخش، اجرای دقیق سیاست‌های توسعه روستایی با تأکید بر حفظ کاربری اراضی، حدنگاری و رفع تداخل، تثبیت مالکیت و صدور سند، عدم مجوز به تقسیم اراضی، استفاده منطقی و بهینه از زمین‌های ملی قابل واگذاری، افزایش جاذبه و کاهش دافعه زندگی روستایی برای جوانان و مدیریت ساخت و ساز در اراضی کشاورزی به عنوان خانه دوم می‌توان از گرایش به تغییر کاربری اراضی کشاورزی جلوگیری نمود و با ارائه تسهیلات و بسته‌های تشویقی مانند تخصیص کود و بذر و سم رایگان به مدت چند سال و ایجاد تعاونی‌های محلی، مالکان اراضی خرد را به تجمیع و تشکیل کشت صنعت‌ها برای ارتقای بخش کشاورزی و امنیت غذایی استان گیلان که جایگاه ویژه‌ای در کشاورزی ایران دارد، ترغیب نمود.

انتهای پیام/